A POIG pide garantías na Reforma de Estranxeiría para a protección dos nenos e nenas non acompañados nos traslados desde Canarias
A Plataforma de Infancia, rede que agrupa a máis de 70 organizacións de infancia, mostra a súa preocupación pola saturación do sistema de protección de Canarias, que non permite garantir os dereitos da infancia non acompañada, polo que valora positivamente que se estea traballando na procura de solucións baseadas na solidariedade e nas responsabilidades compartidas entre as diferentes Comunidades Autónomas e a Administración Xeral do Estado.
Durante os últimos anos, Canarias experimentou un incremento significativo de chegadas de infancia migrante non acompañada. Ao 25 de xuño de 2024, as cifras ascenden a 5.645 nenas, nenos e adolescentes migrantes, unha cantidade de casos comparable ao total de medidas de protección adoptadas a nivel estatal para a infancia migrante non acompañada en todo 2022, que foron 5.868 nenas, nenos e adolescentes.
Ademais, de acordo con entrevistas realizas por ACNUR a nenas e nenos non acompañados, identificouse un número considerable de casos que poderían atoparse en necesidade de protección internacional entre os que hai nenas e nenos que fuxiron de conflitos armados como Mali, que sufriron violacións de dereitos humanos, violencia sexual e de xénero, mutilación xenital feminina, matrimonio forzoso e precoz, recrutamento forzoso ou que pertencen ao colectivo LGBTIQ.
Segundo a Plataforma de Infancia, estamos ante unha situación de emerxencia que require a adopción de medidas urxentes e excepcionais, pero a resposta ha de ir da man dun fortalecemento dos sistemas de protección de maneira estrutural, traballando na prevención e na capacidade de responder con celeridade ante situacións de emerxencia, garantindo a calidade dos recursos en todo o territorio de maneira equitativa e corresponsable. Por iso, as organizacións de infancia piden que as solucións que se exploren poidan ser aplicadas en calquera territorio receptor de infancia non acompañada, así como contemplar accións de continxencia que permitan mitigar os efectos dos picos migratorios na acollida e protección de nenos, nenas e adolescentes.
Neste sentido, a reforma da Lei de Estranxeiría, na que se está traballando e que se vai a debater o vindeiro mércores na Conferencia Sectorial de Infancia, debe ser capaz de dotar ao sistema da axilidade e eficacia necesarias, sen un menoscabo dos dereitos destas nenas e nenos e do principio de non discriminación. Esta reforma expón certas incógnitas xa que supón un cambio radical sobre o actual sistema competencial, non afectando exclusivamente á Lei de Estranxeiría. Doutra banda, o texto deixa algunhas cuestións abertas que deberían ser concretadas na propia reforma e non remitirse a outros instrumentos, como protocolos, que xeran inseguridade xurídica e non permiten facer un seguimento.
As organizacións de infancia consideran que se deben reforzar as garantías xurídicas na fase previa aos traslados desde a chegada para que ningunha nena ou neno atópese en situación de desprotección. Neste sentido, é especialmente importante: A presunción de minoría de idade e o beneficio de dúbida a favor do neno ou a nena en todo momento. A constitución da garda provisional para todos os nenos e nenas non acompañados e o ingreso inmediato nun recurso residencial do sistema de protección, podendo participar das actividades previstas para o resto de nenos e nenas tutelados.
A asignación previa e áxil de asistencia letrada, sempre que non se adoptan as medidas de protección oportunas de acordo con o noso ordenamento xurídico (declaración de desamparo e tutela), para a defensa dos seus intereses e para garantir o dereito destes nenos e nenas a ser escoitados en todas as decisións que se tomen, incluída a decisión da que Comunidade Autónoma van ser trasladados. A realización dunha avaliación preliminar das necesidades de cada neno e nena, previa ao traslado para identificar posibles riscos e necesidades a considerar nesa primeira fase, para a súa asistencia, protección, así como á decisión e elección do lugar do traslado. É especialmente importante a identificación dos nenos, nenas e adolescentes que se atopan en necesidade de protección internacional. A garantía de que a declaración de desamparo e constitución da tutela non poderá exceder os 30 días desde a entrada no territorio, independentemente de que o neno ou a nena vaia a ser trasladado a outra Comunidades Autónomas ou non.
Por último, é esencial que o órgano competente da Administración Xeral do Estado que decidirá sobre os traslados sexa unha administración cuxa misión sexa velar polos dereitos da infancia, por encima de calquera outro interese, como o control de fronteiras ou a xestión de fluxos migratorios. A Plataforma de infancia pide que se siga traballando para chegar a unha solución que, baseada na solidariedade interterritorial e as responsabilidades compartidas, poña o interese superior dos nenos e as nenas no centro.